Fırtına havzası’nın yukarı bölümlerinde yürütülen yaylacılık faaliyetlerinin zamansal değişiminin irdelenmesi ve bazı çevresel sorunların tespiti

Abstract

Doğu Karadeniz Bölgesi’nde özellikle kırsaldaki demografik yapının değişmesinin ve son yıllarda bölgede artan bazı alternatif turizm etkinliklerinin, hem yaylalar hem de yaylacılık faaliyetleri üzerinde sosyal, kültürel, ekonomik ve çevresel bazı değişimlere yol açtığı açıktır. Ancak, bu değişimlerin bilimsel açıdan irdelenmesi konusunda özellikle Doğu Karadeniz gibi yaylaların ve yaylacılık faaliyetlerinin önemli olduğu bir bölgemiz açısından yetersizlikler vardır. Bu nedenle, bu çalışmada, Fırtına Havzası içerisinde halen kullanılmakta olan dokuz yaylada yaşayan kişilere anket uygulayarak ve bu kişilerle söyleşiler yaparak geçmişten günümüze yaylacılık faaliyetlerinin nasıl ve neden değiştiği irdelenmeye çalışılmıştır. Ayrıca, bu yaylaların bulunduğu alanlarda ortaya çıkan bazı çevresel sorunların nedenleri ile birlikte tespit edilmesi de amaçlanmıştır. Uygulanan anket sonuçlarına göre Fırtına Havzası’ndaki yaylalarda ve yaylacılık kültüründe eskiye nazaran genel bir değişimin yaşanmakta olduğu ortaya çıkmıştır. Örneğin yayla zamanında yaylalardaki açık hane oranının % 15’lere düştüğü ve sahip olunan hayvan varlığı ve dolayısı ile hayvancılık faaliyetlerinde önemli miktarda azalma olduğu, bunlara karşılık, yaylalara dinlenme/tatil amaçlı çıkışların % 63 civarlarına yükseldiği tespit edilmiştir. Ayrıca, bölgede turizm faaliyetlerinin artması ve çeşitlenmesine bağlı olarak özellikle yol ağlarının ve yapılaşmanın havzaların daha yüksek rakımlarına ulaşması ile bitki örtüsü üzerinde tahrip, su ve toprak gibi doğal kaynaklar üzerinde ise kirlilik baskısının arttığı belirlenmiştir

It is clear that demographic differentiation especially in rural areas and increasing alternative tourism activities in the Eastern Black Sea Region have been causing some social, cultural, economic and environmental changes both in uplands and transhumance activities. However, there is scientifically insufficient data on investigating these changes in the region where uplands and transhumance activities are important. Therefore, in this study, we tried to investigate temporal changes using questionnaires and personal interviews with the local people still practicing transhumance activities in nine upland locations in the Fırtına River Basin. In addition, we aimed to identify some environmental issues related to these changes. According to the results from the questionnaires, both the uplands themselves and the culture of the transhumance activities have been changing in general compared to the past. For example, the proportion of open chalets has dropped to 15 % and the amount of livestock and animal husbandry practices have decreased substantially, while the number of people visiting the uplands for recreational/touristic purposes has risen up to 63 %. Moreover, associated with the increase and diversification of tourism activities in the region, expansion of transportation infrastructure has reached the upper parts of the basin, setting up the stage for potential pollution of natural resources such as water and soil.