Şerhu Mevâkıfi’n-Nifferî Bağlamında Afifüddîn Tilimsânî’nin “Edep” Anlayışı

Abstract

Afîfüddîn Tilimsânî (ö. 690/1291) Muhyiddîn İbnü’l-Arabî’nin (ö. 638/1240) düşüncesini tâkip eden Ekberî ekolün önemli isimlerinden biridir. Tam adı Ebü’r-Rebî’ Afifüddîn Süleymân b. Şemseddîn Ali b. Abdillâh Kûmî Tilimsânî’dir. Afifüddîn Tilimsânî olarak bilinir. Cezayir’in Tilimsân şehrinde 610/1213 tarihinde doğmuştur. Tilimsânî’nin tasavvufî görüşlerinin genel anlamda ele alındığı eserinin Şerhu Mevâkıfi’n-Nifferî olduğu gözlemlenmiştir. Genel olarak da Tilimsânî’nin eserlerinde elMevâkıf adlı eserin müellifi olan Abdülcebbâr Nifferî’nin (ö. 354/965) tahkîk tavrını benimsediği görülmektedir. Bundan dolayı müellifimiz tasavvufî konularda kendisi gibi Ekberî geleneğin temsilcilerinden farklı bir usûl ile problemleri incelemiştir. Tilimsânî’nin eserlerinde takip ettiği bu usûl, farklı boyutları olmakla beraber üç basamaklı olup ilim, mârifet ve mârifetin ötesi olan vakfeden oluşur. Bu çalışma, Tilimsânî’nin kendine özgü olarak oluşturduğu söz konusu üçlü tasniften yararlanarak, tasavvufun doğuş döneminden itibaren üzerinde önemle durulan edep kavramının manevî seyirdeki yerini ortaya koymayı hedeflemektedir. Çalışma Tilimsânî’nin belirli bir anlam çerçevesinde sıklıkla kullanılan bazı kavramları söz konusu bu anlam çerçevelerinin ötesinde ve kendine özgü bir sistem dâhilinde açıklamasını göstermesi bakımından önemlidir.

Afifuddin Tilimsani (d. 690/1291) is one of the important names in the school of Akbarî that follows Muhyiddin Ibn al-Arabi (d. 638/1240). His full name is Abur-Rabi’Afifuddin Suleiman b. Shamseddin Ali b. Abdillâh Kûmî Tilimsânî. He is known as Afifüddîn Tilimsânî. He was born in 610/1213 in the city of Tilimsan in Algeria. It is observed that the main mystical thought of Tilimsânî reflected in his work called Sharh al-Mavâqif an-Nifferî.In general, it is seen that Tilimsânî in his works adopted the attitude of verification (tahkeek) of Abdulabbâr Nifferî (d. 354/965), the author of al-Mavâqif. Therefore, our author as influenced by Abduljabbar Nifferî has examined the problems of Sufism in a different methodology from the representatives of the Akbarî tradition. Having different dimensions, this method followed by Tilimsânî in his works consists of a three-step foundation with knowledge, ingenuity and standing beyond knowledge. This study aims to reveal the place of decency concept which has been emphasized since the birth of Sufism in the spiritual course by making use of the trilogical classification that Tilimsânî has created in its own way. The study is important in that it illustrates some of the commonly used concepts of Tilimsânî within a specific meaning, beyond those meaning frameworks and within a unique system.

يعتبر عفيف الدين التلمساني )المتوفي في 690 هـ/1291 من االسماء المهمة في المدرسة األكبرية, والذي تابع افكار محي الدين بن العربي )المتوفي في 638 هـ/1240 م(. اسمه الكامل هو ابو الربيع عفيف الدين سليمان بن شمس الدين علي بن عبدهللا الكومي التلمساني. ويُعرف بـ عفيف الدين التلمساني. ولد في مدينة تلمسان في الجزائر سنة 610 هـ / 1213 م. وقد لوحظ بأنه قام بشرح اآلراء الصوفية بشكل عام في تلمسان في كتابه شرح مواقف النفري. ويُالحظ بصورة عامة ان التلمساني قام في اعماله بتبني اسلوب التحقيق لعبد الجبار النفري )المتوفي في 354 هـ / 965 م( مؤلف كتاب المواقف. لهذا السبب, قام مؤلفنا ببحث المسائل الصوفية بأسلوب مختلف عن نظرائه من ممثلي التقليد األكبري. تتكون هذه الطريقة التي اتبعها التلمساني في أعماله من ثالثة خطوات هي العلم والمعرفة والوقف الذي يتجاوز المعرفة, باالضافة الى ما لهذا االسلوب من ابعاد اخرى. يهدف هذا البحث الى االستفادة من التصنيف الثالثي المذكور الذي ابتكره التلمساني بطريقته الخاصة, للبت في مفهوم األدب الذي يستحوذ على اهمية بالغة منذ والدة الصوفية ومكانته في المسار الروحي. يعتبر هذا البحث مهما ضح بعض مفاهيم التلمساني الشائعة ً من حيث انه يو االستخدام ضمن اطار معنى محدد, وعرضها في شرح يتجاوز اطار المعنى المذكور هذا, وضمن نظام فريد من نوعه.