Hadis ve fıkıh usûlü alimlerinin hadislerin değerlendirilmesine farklı yaklaşımları üzerine bir inceleme: Muâz’ın (r.a.) ictihad hadisi örneği

Abstract

İslam âlimleri aslî (birinci derece) şer’î delillerin sıralamasının Kitap, Sünnet, icma ve kıyas şeklinde olduğu konusunda ittifak halindedir. İctihad, fakihlerin şer’i bir hüküm hakkında bilgiye ulaşmak için bütün gücünü harcaması demektir. Bazı İslam hukukçuları, ictihadın delil olarak kullanılmasında Muâz (r.a.) hadisi olarak bilinen rivayeti örnek olarak göstermişlerdir. Bu konuda içerikleri farklı çok sayıda rivayet bulunmaktadır. Bu çalışmamızda Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Muaz’ı (r.a.) Yemen’e göndermeden önce ona sorduğu karşılaştığı davaları nasıl çözeceğine dair soruları ve Muâz’ın (r.a.) cevaplarını içeren meşhur rivayeti inceleyeceğiz. Rivayetin yer aldığı temel hadis kaynaklarını, bu kaynaklardaki isnad ve metin formlarını tespit edeceğiz. Rivayetlerin önce isnad sonra da metin tahlillerini yaparak delil değerini ortaya koymaya çalışacağız. Bu hadis özelinde hadisçi ve fıkıhçı âlimlerin hadisleri değerlendirmelerindeki farklı yaklaşımlarını tespit etmeye çalışacağız.