Şemseddin es-Semerkandî’de bilginin tanımı problemi
Künye
Cengiz, M. (2022). Şemseddin es-Semerkandî’de Bilginin Tanımı Problemi. Tasavvur/Tekirdağ İlahiyat Dergisi, 8(1), 161-183.Özet
Bilginin tanımı problemi kelâm ve felsefe geleneklerinde tartışılmış, özellikle mantık tanım teorisinin kelâm disiplinine dâhil olması ile birlikte mütekaddimûn döneminde ortaya konan tarifler sonraki dönem düşünürler tarafından tenkit edilmiştir. Temelde bilginin zarûrî mi yoksa kesbî mi olduğu
sorunu etrafında şekillenen bu tartışmaya dâhil olan Şemseddin esSemerkandî (ö. 722/1322), gerek İbn Sînâ’nın el-İşârât ve’t-tenbîhât’ına yazdığı
şerhte gerekse kelâm disiplini ile ilgili kaleme aldığı el-Meârif adlı eserinde
tanımın çeşitleri ve özellikleri hakkında bilgi vermiştir. Ayrıca bilginin tanımlanıp tanımlanamayacağı sorununu da inceleyen Semerkandî, Fahreddin erRâzî (ö. 606/1210) gibi bilginin anlamının çok açık olduğunu öne sürmüştür.
Bu çerçevede İbn Sînâ (ö. 428/1037) özelinde Meşşâî geleneğin ortaya koyduğu bilgi tanımını eleştiren Semerkandî, bilginin varlıksal ve yokluksal tanımlarını belirleyip bunları tenkit etmiştir. Bu çalışma İbn Sînâ’nın temellerini
kurduğu ideal tanım nazariyesinin Semerkandî tarafından nasıl ele alındığını
ve bunun üzerinden Semerkandî’ye göre bilginin tanımı problemini konu
edinmektedir. Ayrıca bu makale ile Semerkandî’nin bilgiyi tanımlamadığı öne
sürülmüştür. Bu doğrultuda makalenin girişinde Semerkandî öncesi kelâm
geleneğinde bilginin tanımı tartışmalarına ve konunun taraflarına yer verilmiştir. Ardından Semerkandî’ye göre ideal tanımın özelliklerinin belirlendiği
bu makalede onun bilgiyi tanımlayıp tanımlamadığı da incelenmiştir. The problem of definition of knowledge has been discussed in the tradition of kalām and philosophy. Especially with the inclusion of logic definition
theory in the discipline of kalām, the definitions put forward were criticized
by later thinkers. Shams al-Dīn al-Samarqandī (d. 722/1322), who was included in this discussion, which was mainly shaped around the question of
whether knowledge is necessary (ḍarūrī) or acquired (kasbī), wrote the ideal
definition and features in al-Meārif and commentary of Avicenna’s al-Ishārāt
wa altanbīhāt. In addition, Shams al-Dīn al-Samarqandī examined the problem
of whether knowledge can be defined and -like Fakhr al-Dīn al-Rāzī (d.606/1210)- argued that the meaning of knowledge is very clear. In this context, Shams al-Dīn al-Samarqandī, who criticizes the definition of knowledge
put forward by the Peripatetic tradition in particular Avicenna (d. 428/1037),
determined the ont and non-existent definitions of knowledge and criticized
them. This study deals with how the ideal definition theory, which Avicenna
founded, was handled by Shams al-Dīn al-Samarqandī and the problem of
definition of knowledge according to Shams al-Dīn al-Samarqandī. In addition, with this article, it has been argued that Shams al-Dīn al-Samarqandī did
not define knowledge. In this direction, at the beginning of the article, the discussions on the definition of knowledge in the pre-Shams al-Dīn alSamarqandī kalām tradition and the sides of the issue were examined. Then,
in this article, in which the characteristics of the ideal definition according to
Shams al-Dīn al-Samarqandī are determined, it is also examined whether he
defines knowledge or not.