Artvin yöresi doğu ladini (Picea orientalis (L.) Link.) ormanlarının ips typographus (L.) saldırısına maruz kalmasında ağaçların fizyolojik durumu, yetişme ortamı ve meşcere silvikültürel özelliklerinin etkisi

Abstract

This present project investigated the impact, extent and severity of bark beetle on Oriental spruce at tree and stand level through an extensive plot network on a portion of Hatila National Park in Artvin. In order to compare the behavior and effects of Ips. typographus on managed and unmanaged area, the Project was carried out in Hatila (unmanaged) and in Saçinka (managed) areas. Soil and stand characteristics of highly, moderately and not damaged (control) spruce stands on the north- and south-facing sites and at two slope positions (top slope-mean altitude 1700 m and bottom slope- 2100 m) on each aspect were determined in Hatila and Saçinka. The influences of aspect and slope position on bark beetle (Ips typographus L.) populations, body length and weight in Oriental Spruce (Picea orientalis) dominated stands in was only investigated in Hatila Valley National Park using pheromone traps. The effects of Ips. typographus damage on litter quality and decomposition rates of Oriental Spruce were also determined in Hatila. Results have showed that (1) bark beetle population, length and weight were significantly higher on south sapect and at top slope stands on each aspect. (2) soil and stands characteristics can be used as predictors of the vulnerability of oriental spruce stands to attack by Ips typographus, but the relationships between Ips typographus attack rates and site characteristics of spruce stands vary significantly according to aspect and slope position. (3) Ips typographus damage on Oriental spruce can accelerate litter decomposition rates by increasing N concentration and decreasing C:N and lignin:N ratios. With higher sand content and rainfall, this may result in leaching soil nutrients through the soil, and in turn this can influence nutrient cycling, soil productivity, soil chemistry, species dynamics and ecosystem development.

Burada sunulan projede, Doğu Ladini ormanlarına oldukça büyük zararı olan Ips typographus’un etkisi, boyutu ve şiddeti bireysel Ladin ağacı ve meşcere düzeyinde Artvin Hatila Milli Parkında gerçekleştirilecek büyük kapsamlı parsel ağı ile ortaya konmaya çalışılmıştır. Silvikültürel müdehale gören alanlar ile uzun bir süre hiçbir silvikültürelmüdehale görmeyen alanlarda, Ips typographus’un etkisini ve davranışını karşılaştırmak amacıyla, proje çalışması Hatila (müdehale görmemiş alan olarak) ve Saçinka (müdehale gören alan olarak) çalışma alanlarında gerçekleştirilmiştir. Doğu Ladininin saf olarak yayılış gösterdiği Hatila ve Saçinka alanlarının kuzey ve güney bakısının en alt (ortalama 1700 m) ve en üst yükseltilerinde (ortalama 2100 m), çok zarar, az zarar ve kontrol amaçlı deneme parselleri (20 x 20 m) alınarak toprak ve meşcere özellikleri belirlenmiştir. Bakı ve yükseltinin böceğin popülasyonu, boyu ve ağırlığı üzerine olan etkisi feremon tuzakları kullanılarak sadece Hatila çalışma alanında gerçekleştirilmiştir. Yine aynı çalışma alanında, böcek zararının Doğu Ladini ibre ölü örtüsü ve genel ölü örtü ayrışma seyri üzerine olan etkisi araştırılmıştır. Sonuçlar incelendiğinde: (1) kabuk böceğinin popülasyonun, ağırlığın ve boyun güney bakılarda ve üst yükseltilerde daha fazla olduğu bulunmuştur. (2) Doğu Ladininin bazı meşcere (yaş, çift kabuk kalınlığı gibi) ve toprak özelliklerinin (besin elementleri gibi), Ips typographus’un saldırı hassasiyetinin belirleyicisi olarak kullanılabiliceği, fakat Ips typographus’un saldırı oranları ile meşcere yetişme ortamı özellikleri arasındaki ilişkilerin bakı ve yükseltiye bağlı olarak değişiklik gösterdiği belirlenmiştir. (3) Ips typographus’un ağaçlara verdiği zarar, ibrelerin azot (N) konsantrasyonunun yükselmesine, karbon ve C:N ve lignin:N oranının azalmasına neden olarak, zarar gören Doğu Ladini meşcerelerinde ibre ayrışmasını hızlandırmıştır. Yüksek kum miktarına ve yağışa sahip olan bu alanlarda, hızlı meydana gelen ölü örtü ayrışması ve bu olumsuz yetişme ortamı şartları, toprakta besin elementlerinin yıkanmasına neden olabilecektir, bunun da zaman içinde besin elementlerinin döngüsünü, toprak verimliliğini, toprak kimyasını, tür dinamiğini ve ekosistem gelişmesini etkileyebileceği sonucuna varılmıştır.