CBS yardımı ile çoruh nehri üzerinde planlanan baraj ve yol projelerinin neden olacağı arazi kullanım değişiminin ve arazi tahribatının belirlenmesi
Künye
Özalp, M., Erdoğan Yüksel, E., Yıldırımer, S. (2012).CBS yardımı ile çoruh nehri üzerinde planlanan baraj ve yol projelerinin neden olacağı arazi kullanım değişiminin ve arazi tahribatının belirlenmesi. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu.Özet
Ülkemizin enerjideki dışa bağımlılığını azaltmanın yanında içme-kullanma suyu ve taşkın kontrolü gibi ana amaçları ile son yıllarda daha da artan sayıda başvurulan yatırımların başında gelen büyük barajlar, arazi kullanım değişimleri, tarım alanlarının daralması, sedimantasyon, ekosistemlerin tahribatı ve insanların zorunlu göçleri gibi birçok sorunu da beraberinde getirmektedir. Ayrıca, barajların öncelikle üzerinde yapıldıkları havzayı, akarsu sistemini ve yakın çevresini hem fiziksel açıdan hem de yerine getirdiği doğal işlevleri bakımından ciddi boyutlarda değiştirdiği de bir gerçektir. Benzer değişikliklerin yaşandığı havzalardan biri de DSİ Çoruh Barajlar Projesinin gerçekleştirildiği Çoruh Nehri Havzası’dır. Bu proje kapsamında planlanan toplam 15 büyük barajdan 7’si Çoruh Nehri’nin Artvin sınırları içerisindeki ana ve yan kolları üzerindedir. Bu barajların inşaatı ve bağlantılı olarak yol ağının yenilenmesi ile Çoruh Nehri ve Vadisi üzerinde özellikle arazi kullanımında önemli değişimlerin ve alandaki ekosistem üzerinde de ciddi tahribatların meydana geldiği gözlemlenmektedir. Söz konusu bu değişimlerin ve tahribatların bilimsel olarak irdelenmesi ve sağlıklı verilerin elde edilmesi amacı ile inşaatına başlanılan Artvin Barajı ve HES ile kısa zamanda inşaatına başlanılacak olan Yusufeli Barajı ve HES iki örnek baraj olarak seçilmiştir. Bu barajlar içerisinde yaklaşık 12124 kişi ve 3031 hanenin doğrudan etkileneceği, vadi boyunca yer alan su basar alanlardaki tarım alanlarının nerede ise tamamını kaybedecek olan Yusufeli Barajı büyük önem taşımaktadır. CBS teknikleri kullanılarak öncelikle bu barajların etki alanlarındaki (yaklaşık 1870 km2) mevcut arazi kullanım şekilleri belirlenmiş ve çalışma alanındaki idari sınırlar, havza sınırları, alt havzalar ve Sayısal Arazi Modeli (SAM) olmak üzere çok sayıda katman oluşturulmuştur. Bunların yanında, havzanın akarsu ağı, drenaj ve alt havzalarına ilişkin haritalar oluşturulmuş ve Sayısal Arazi Modeli kullanılarak bazı havza karakteristikleri ortaya konulmuştur. Çalışmanın bundan sonraki aşamaları ise her iki barajın tamamlanacağı ve su tutma sürecinin başlayacağı varsayımı ile rezervuar alanlarının sınırlarının ortaya konulması ile özellikle yeni yol yapım çalışmalarının neden olduğu/olacağı arazi tahribatının alansal büyüklüğünün belirlenmesi olacaktır. Böylece daha önce üretilen katmanlarla çakıştırıldığında çalışma alanında meydana gelecek arazi kullanım değişimi tespit edilmiş olacaktır. Belirlenecek veriler yardımı ile üretilecek olan haritalar ve elde edilecek veriler, Çoruh Nehri boyunca yapılması planlanan diğer büyük barajlar için önemli bir altlık oluşturacaktır. Lately, large dams have been one of the most referenced development projects mainly for the purposes of drinking and potable water, flood control and reducing the Turkey’s energy dependency on foreign resources. However, they also bring along some issues including land use change, reducing arable lands, sedimentation, destruction of ecosystems, and forced migration of people. Moreover, it is a fact that large dams, beside river ecosystems and its close environment, first of all, severely change the watershed they are to be constructed on, both physically and in terms of its natural functions. The Coruh River Watershed where the DSI’s Coruh Dams Project has been carried out is one of many watersheds experiencing similar changes mentioned above. Seven of fifteen large dams planned for this Project are on the Coruh River’s main and tributary channels flowing within the boundary of Artvin. Important negative changes have been observed in the area especially in respect to land use and severe destructions on ecosystems due to the construction of the dam projects and the renewing of road network. In order to make scientific evaluation about these changes and destructions and obtaining reliable data, two dams, one (the Artvin Dam and HPP) is already being constructed and the other (the Yusufeli Dam and HPP) is in the beginning of its construction stage, were chosen as case studies. Out of these two dams, the Yusufeli Dam is considered as more important since about 12124 people and 3031 homes are going to be affected directly by this dam as well as almost all arable lands along the floodplains of the valley are going to be lost. Using GIS techniques, first of all, the present land use types within the area (close to 1870 km2) impacted by the dams were identified and many layers including administrative and watershed boundaries, sub-watersheds, and digital terrain model (DTM) of the study area were created. In addition, the maps showing river network of the watershed and drainage and sub-watersheds were also prepared and using DTM, some characteristics of the watershed were obtained. The next step of this study -with the assumption that construction of both dams are completed and inundation is started- is to find out boundaries of the reservoir areas and determine spatial size of land degradation that have been and/or will be caused especially by building new road system. Then, when previously created maps were overlapped, the projected land use change in the study area will be determined. The data obtained and the maps created from this study will be a very important base for the other large dams planned to be constructed along the Coruh River.